Helaas, en onder protest. En hopelijk tijdelijk. Lees en huiver.
Ruim tien jaar lang heb ik het volgehouden om geen WhatsApp te gebruiken. Het heeft me weleens wat gekost, en hier en daar leerde ik wie echt om me gaf. Soms leek het weleens praktisch, of voelde ik me een asociale eenling, maar dan ging het moederbedrijf van WhatsApp weer door een ondergrens heen, en werd ik alleen maar stelliger. Dat, terwijl er goede, gebruiksvriendelijke alternatieven zijn.
Waarom dan nu wel?
Vooropgesteld: mijn principes zijn niet veranderd. Ik vind het nog steeds stuitend dat we met z’n allen afhankelijk zijn van 1 techbedrijf aan de andere kant van de oceaan, en wat voor een.
Daarnaast: tijdelijk. Ik weet dat ik het kan: ik heb ooit WhatsApp gehad en het verwijderd. Ik ben in staat om er zo weer mee te stoppen.
Maar goed, waarom dan (tijdelijk) wel? Na tien jaar is de conclusie: een langzame overstap na alternatieven lijkt er niet in te zitten. Ik snap niet waarom, want de overstap naar WhatsApp werkte wel zo. Zelfregulering werkt dus niet op deze markt. Dat betekent dat de wetgever aan zet is: de overheid moet met wetten komen om communicatiediensten te decentraliseren, om communicatie tussen diensten mogelijk te maken. Zie ook mijn stukje over centrale silo’s. Gelukkig is dergelijke wetgeving op komst.
Daarnaast: het alternatief voor WhatsApp is Signal. Signal is weliswaar in alle opzichten beter dan WhatsApp, maar het is nog steeds gecentraliseerd. Als ik het keiharde principe zou hebben om helemaal geen gecentraliseerde diensten te gebruiken, dan zou ik ook geen Signal gebruiken. En dat gaat me toch iets te ver.
Dan blijft voor mij vooral privacy en databeveiliging over. Ik ben bereid daar relatief ver voor te gaan, en dat doe ik ook. Ik ben geen type om te zeggen: “ze weten toch al alles van je” (wat een ontzettend flauw argument voor wat dan ook, trouwens). Maar er zitten wel grenzen aan, anders zou het paranoia zijn. Ik kijk ook heus wel eens een filmpje op YouTube (van Google, dus zou ik liever mijden). En zo zijn er meer voorbeelden te noemen.
Daarnaast heb ik sinds een tijdje een zwaarbeveiligde telefoon, waar WhatsApp met minimale toestemming op kan draaien. WhatsApp kan en zal gegevens verzamelen, maar het zal veel minder zijn dan bij anderen. Vergelijk het met een fietsslot: iedere fiets kan gestolen worden, maar met een goed slot is het risico wel veel kleiner.
Wat overblijft is een groeiende groep lieve mensen om mij heen, die ik niet kan overtuigen. Zij houden van mij, en ik houd van hen. Zij zien de risico’s niet, of snappen het niet. Voor hen is WhatsApp normaal. Ik wil er meer voor hen zijn.
Waar moest ik verder overheen stappen?
Het onethische verdienmodel: WhatsApp wordt grotendeels gefinancierd vanuit het moederbedrijf, dat vooral verdiend met het opdringen van onlineadvertenties. Dit geeft het bedrijf een prikkel om te zorgen dat wij hun apps veel gebruiken. Daarmee verliezen we onze aandacht, verliezen we ons vermogen om kritisch te denken en te reflecteren, en consumeren we veel te veel. En dat nog even los van de privacyschendingen om advertenties zo gericht mogelijk te maken.
Signal heeft dit probleem niet. Signal werkt net zoals Wikipedia met donaties.
Daarnaast moest ik uiteraard ‘akkoord’ gaan met de voorwaarden van de Google Play Store. Daarvoor gelden dezelfde bezwaren als WhatsApp: gecentraliseerd, gebrek aan privacy, en hetzelfde onethische verdienmodel.
Ook dit probleem heeft Signal niet: Signal kon ik installeren buiten de Play Store om.
Deze problemen komen mijns inziens grotendeels door centralisatie, waarmee we terug bij af zijn: ik kan dit niet in m’n eentje, hier is de overheid met wetgeving aan zet.
Wat is het risico?
In mijn optiek: nog steeds heel groot. Wat als WhatsApp weer door een ondergrens gaat, en ik me gedwongen voel om het weer te verwijderen? Dan verlies ik meer dan ik nu heb, of ik blijf juist daarom WhatsApp gebruiken, terwijl het dan echt niet meer verantwoord is.
Maar ik heb geleerd dat toekomstige risico’s relatief zijn. Ik zou mezelf niet serieus nemen als christen als ik bang zou zijn voor de toekomst. Hierin zing ik graag mee met Jacqueline van der Waals.
Dat mag geen excuus zijn voor achterover leunen, maar dat heb ik dus ook tien jaar lang niet gedaan.
Wat nu?
Ik heb besloten tijdelijk WhatsApp te gebruiken. Tijdelijk schat ik in op 1 jaar. Ik zal het gebruik minimaliseren, en dat ook uitdragen naar mijn omgeving, in combinatie met het promoten van alternatieven. Daarna wil ik kijken wat de gevolgen zijn. Is het contact via WhatsApp echt belangrijk? Belangrijk genoeg om voor langere tijd mijn principes toch deels op te geven?
In de tussentijd wil van ik van iedereen vragen: kijk serieus naar de alternatieven. Zet Signal op je telefoon, niet om te gebruiken, maar wie weet, hebben straks zoveel mensen Signal, dat we alsnog met z’n allen over kunnen. Het is net zo makkelijk als WhatsApp. Als je WhatsApp kon installeren op je telefoon, dan kun je dit ook.
Verder hoop ik dat in die tijd de wetgeving op gang komt.