Geen WhatsApp, veelgestelde vragen

Dit is een antwoord op veelgestelde vragen naar aanleiding van mijn artikel geen WhatsApp. Lees dat artikel eerst voordat je hier verder leest.

Denk je werkelijk dat je iemand met dat artikel kunt overtuigen?

Dat is niet het doel. Het is bedoeld om heel letterlijk te antwoorden op de vraag waarom ik geen WhatsApp gebruik. Niet zozeer waarom een ander dat niet zou moeten doen. Ik wil duidelijk maken dat het onlogisch is om te verwachten dat mensen WhatsApp gebruiken. De niet-gebruikers bestaan niet alleen uit digibete of paranoia mensen.

Ik snap weinig van de uitleg, veel te technisch. Kun je nog een poging doen?

Daarom staat er korte samenvatting bovenaan het originele artikel, speciaal daarvoor bedoeld. Lees die nog eens rustig door. Als er echt iets onduidelijk is, neem dan gerust contact met me op.

Gaat het je ook om de afleiding die WhatsApp veroorzaakt?

Niet direct, maar het gebrek daaraan is wel een prettig gevolg. Besef dat een goed alternatief net zo goed voor afleiding kan zorgen, Het zou daarom niet eerlijk zijn om specifiek WhatsApp daarop af te rekenen. Daarnaast biedt WhatsApp een aantal opties om de afleiding binnen te perken te houden.

Het idee bestaat wel dat sommige techbedrijven een app graag verslavend willen maken, omdat ze verdienen aan het gebruik ervan (omdat ze verdienen aan de advertenties in de app en hoe meer je de app gebruikt, hoe vaker je logischerwijs advertenties ziet). Ik denk dat dat bij WhatsApp (nog) wel meevalt.

Ik zou best zonder WhatsApp willen, maar hoe dan? Dan verlies ik het contact met de mensen om mij heen.

Dat zal voor jou waarschijnlijk inderdaad deels kloppen. Ik heb geluk gehad door vroeg te stoppen. Geen stress! Je hoeft niet in je eentje de wereld veranderen. Uiteindelijk zijn vooral onethische techbedrijven de oorzaak van deze situatie. Dat is een van de redenen dat ik als techneut het goede voorbeeld wil geven. Wie weet, gaan meer techneuten hierin mee, en komt ooit de dag waarop WhatsApp hetzelfde lot ondergaat als MSN en Hyves.

Je lijkt te suggereren dat iedereen wel weet wat er slecht is WhatsApp. Ik niet, leg eens uit?

Die suggestie was niet de bedoeling. Daarom verwijs ik juist naar de voorwaarden van WhatsApp, zodat je daarvan kennis kunt nemen. En dat gaat dus niet alleen om privacy. Wat veel belangrijker is: via WhatsApp legt de halve wereld z’n communicatie in handen van 1 techbedrijf. Stel je eens voor dat zoiets met de post zou gebeuren, of andere nutsvoorzieningen.

Wat in die voorwaarden staat, is toch simpelweg nodig voor een dienst zoals WhatsApp?

Gelukkig niet! Kijk maar eens naar hoe bijvoorbeeld Signal het doet. Of je e-mailprovider. Daarnaast zijn de voorwaarden veel ruimer geformuleerd dan nodig. Het voert te lang om hier die voorwaarden te analyseren en te vergelijken, maar je zou alleen al naar de lengte kunnen kijken: de voorwaarden van WhatsApp bestaan op moment van schrijven uit 20.000 woorden, de voorwaarden van Signal uit 2.000 woorden. Dat is geen typefout: WhatsApp heeft 10x zoveel woorden ’nodig'.

Oké, maar dat is toch slechts theoretisch? WhatsApp maakt toch geen misbruik van die gegevens?

Bij WhatsApp zelf lijkt het tot nu toe nog mee te vallen. Ik maak me meer zorgen om het moederbedrijf (Facebook/Meta). Dat bedrijf heeft namelijk met vergelijkbare voorwaarden al een hoop naar gedrag goed gepraat (en dat waren niet alleen privacyschendingen). Dat heeft jou misschien niet direct geraakt, net zoals bijvoorbeeld de toeslagenaffaire jou nooit persoonlijk heeft geraakt.

Kun je een voorbeeld geven?

Het is lastig kiezen. Zoek maar even op je favoriete nieuwssite naar ‘Facebook’ of naar ‘Meta’.

Is dit niet allemaal wat paranoia? Wat zijn hier nou concreet de gevolgen van?

Voorop gesteld: het belang van privacy en decentralisatie ga ik hier niet uitleggen.

Maar concreet, bij WhatsApp? Een voorbeeld is een arts die de telefoonnummers van zijn patiënten in z’n telefoon heeft staan. WhatsApp kan die nummers zien, en weet dus wie zijn patiënten zijn. Hiermee schendt hij waarschijnlijk zijn medisch beroepsgeheim. Ook al heeft die schending voor zijn patiënten misschien niet meteen gevolgen, voor die arts wel: een gang naar de tuchtrechter is bijzonder onprettig.

(Ik ben overigens geen jurist en ook geen arts.)

Maar jij bent geen arts. En je bent ook geen journalist die bronbescherming moet regelen.

Dus de rest van dit verhaal is een beetje moeilijk, want dat is precies het probleem van privacy: het is meestal niet direct concreet, en de gevolgen van een gebrek aan privacy zijn dat ook niet. Natuurlijk ondervindt je niet meteen rechtstreeks persoonlijk nadeel van WhatsApp. Dat ga ik ook niet beweren. En misschien ondervindt je zelfs nooit dat nadeel. Dus wat is dan het probleem? Vergelijk het maar met de vrijheid van meningsuiting of de persvrijheid. Als die wordt ingeperkt, heb jij daar misschien niet direct last van, afhankelijk van wat je wilt uiten. Maar het zou natuurlijk zot zijn om dan zo’n inperking te accepteren, puur en alleen omdat je de concrete gevolgen nu niet merkt.

Zijn er dan mensen voor wie het wel gevolgen heeft?

Ongeveer dezelfde mensen die baat hebben bij vrijheid van meningsuiting, persvrijheid, vrijheid van godsdienst, et cetera.

Jaha, allemaal theoretisch, en dat gaat nog steeds niet specifiek over WhatsApp.

Neem ook even de toekomst mee, hè? (Meestal een herhaling van het verleden.) Voorbeeld: ik ben zelf een heel gemiddelde westerse man. Ik val echter ook onder 1 van de groepen die expliciet benoemd zijn in artikel 1 van onze grondwet (ik ben godsdienstig). Onze huidige grondwet, wel te verstaan. Die zal niet zomaar veranderen, maar er is 0,0 garantie. Waar wel garantie op is: in de toekomst is alle data die WhatsApp verzamelt (wie, wanneer, hoe vaak, etc.) hoogstwaarschijnlijk nog wel beschikbaar. En de geschiedenis heeft wel geleerd wat mensen met die data kunnen doen.

En mocht je niets hebben met godsdienst, vul dan voor jezelf maar een andere groep in die beschermd wordt door artikel 1. Mensen met een kleurtje, gehandicapten, lhbti’ers, et cetera. Ze hebben allemaal in het verleden last gehad van de gevolgen van dataverzameling, en aangezien de geschiedenis herhalend (of rijmend) is, zal dat helaas in de toekomst ook zo zijn. En dan dus met de data van WhatsApp, in plaats van een bevolkingsregister.

En mocht je je zelfs nu nog niet aangesproken voelen, lees dan even dit gedicht:

Maak je nu een vergelijking met dat tijdperk in de geschiedenis?

Nee. Zo heftig is het nu gelukkig niet.

Voor zover het om privacyschendingen gaat, is het vergelijkbaar met een camera in je slaapkamer?

Uiteraard is de privacysituatie rondom WhatsApp niet zó slecht.

De vergelijking met een camera in je slaapkamer wordt veel gebruikt om mensen erop te wijzen dat ze altijd privacy nodig hebben, en altijd wat te verbergen hebben.

Maar bedenk eens een goede, concrete reden waarom je geen camera in je slaapkamer zou willen, waar niet makkelijk een weerwoord op valt te geven. Het voelt niet goed, maar een echte reden? Valt tegen, hè?

En stel je nou eens een manier van communiceren voor die net zo slecht voelt als dat, maar waarvan het ook moeilijk is om het concreet te maken.

Hoe zit het nou met die contactenlijsten die WhatsApp zou kunnen zien?

Wat ik ervan begrijp: WhatsApp (en dan bedoel ik nu de app op je telefoon) leest je contactenlijst. Ieder nummer in die lijst wordt ‘gehasht’. ‘Hashen’ is moeilijk uit te leggen, maar voor nu volstaat het met te zeggen dat ieder nummer wordt vervangen door een nieuw, uniek nummer. Deze gehashte versie wordt naar WhatsApp gestuurd (en dan bedoel ik nu de computers van het bedrijf). Dit gebruikt WhatsApp om te weten wie van je contacten WhatsApp heeft.

Door de manier waarop WhatsApp werkt, moet WhatsApp dat ook weten.

Het is te lang voor hier om helemaal uit te leggen, maar (a), het hashen voegt bar weinig toe, ga er maar vanuit dat WhatsApp al je contacten heeft, en (b), als WhatsApp decentraler zou werken, zou het deze informatie helemaal niet nodig hebben.

Is het verzamelen van die contactenlijsten illegaal?

Voor sommige gebruikers van WhatsApp waarschijnlijk wel, zij kunnen de app daarom niet gebruiken.

Dat betekent dus dat je met het gebruik van WhatsApp de samenleving in twee groepen splitst: zij die WhatsApp wel kunnen gebruiken en zij die dat wettelijk (!) niet kunnen. Alsof we nog niet genoeg polarisatie hebben.

Waarom vergelijk je WhatsApp met roken?

Dat doe ik daar niet: ik vergelijk de sociale druk en de moeite met stoppen met die van roken. Het gebruik van WhatsApp is uiteraard niet te vergelijken met roken zelf. Niettemin moet de schade aan de samenleving van WhatsApp ook zeker niet onderschat worden, net zoals roken naast de schade aan de persoon ook maatschappelijke schade met zich meebrengt.

Overigens heb ik de vergelijking in het verleden wel gemaakt, heel letterlijk: WhatsAppen is net roken.

Begrijp ik goed dat je ook de Google Play Store / App Store niet gebruikt?

Klopt! En eigenlijk om dezelfde redenen, in ieder geval wat betreft de Google Play Store. En inderdaad, dat betekent dat ik ook de app van m’n bank niet kan gebruiken, ondanks dat ik tegen de bankapp zelf geen rechtstreeks bezwaar heb. Het gaat uiteraard spannend worden als m’n bank ooit de app gaat verplichten. Daarmee dwingen ze mij akkoord te gaan met de voorwaarden van de Play Store. En vervolgens mij heb ik daarmee een heel goede juridische grond om zo’n verplichting tegen te houden.